Veel gestelde vragen

4-IN-THE-LUNG-RUN is een proefbevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van longkanker. Longkanker is een belangrijk probleem voor de volksgezondheid. Het afgelopen jaar stierven ongeveer 10.000 mensen aan longkanker. Ongeveer 1 op de 5 mensen die overlijden aan kanker, overlijden aan longkanker. 

Wij weten dat de sterfte aan longkanker kan verminderen. Van 4 mensen die aan longkanker zouden overlijden zonder screening, kan door screening 1 sterfte worden voorkomen. Toch zijn er nog belangrijke vragen waar we graag antwoord op willen voordat longkanker screening grootschalig kan worden opgestart in Europa.  Wij willen kijken wat de beste manier is om longkanker vroeg op te sporen. 

We weten dat longkanker zo snel kan groeien, dat we mensen met een hoog risico op het krijgen van longkanker elk jaar zouden moeten onderzoeken. En dit wel 20-25 jaar lang. Dit vraagt wel veel van de mensen en ook van het zorgsysteem. We menen dat we na de eerste CT-scan goed kunnen inschatten of we iets langer kunnen wachten met de volgende scan, bijvoorbeeld 2 jaar in plaats van 1 jaar. 

Met het onderzoek richten we ons speciaal op de mensen waarbij op de eerste CT-scan geen aanwijzingen voor longkanker worden gevonden. Bij ongeveer 9 op de 10 mensen zijn er bij de eerste CT-scan geen aanwijzingen voor longkanker te zien. We willen weten of het net zo veilig is om deze groep mensen elke 2 jaar uit te nodigen voor een CT-scan in plaats van elk jaar. Dat scheelt erg veel onderzoeken, en dus ook alle nadelen voor de personen.

Als u interesse heeft om aan de studie deel te nemen, vragen wij u om de vragenlijst en de toestemmingsverklaring in te vullen. 

Het onderzoeksteam bekijkt de ingevulde vragenlijst nauwkeurig. Het onderzoeksteam bepaalt daarna of u voldoet aan alle eisen voor deelname. . 

Pas als u de toestemmingsverklaring heeft ondertekend en teruggestuurd, en u komt in aanmerking, bent u deelnemer van de studie. U krijgt bericht van ons of u kunt deelnemen.

Neem de tijd om een keuze te maken of u wenst deel te nemen of niet. Pas na enkele maanden gaan wij de aanmeldingen voor deelname sluiten. Wij zullen op de website vermelden als de sluiting er aan komt.  

Als u niet wilt deelnemen hoeft u niets te doen.

Het onderzoek heeft als doel om bij mensen die nog geen longkanker hebben, maar wel een hoog risico hebben op het krijgen van longkanker, dit op te sporen en te behandelen. Uiteraard met als doel om toekomstige longkankersterfte te voorkomen. Als u in het verleden longkanker gehad heeft dan komt u niet in aanmerking voor deelname aan het proefbevolkingsonderzoek.

In Nederland zijn er 3 ziekenhuizen en regio’s die meedoen aan deze studie. Alle mannen en vrouwen van 60-79 jaar die in de buurt van deze ziekenhuizen wonen, worden uitgenodigd om een vragenlijst in te vullen. Uw gegevens komen uit de Basisregistratie Persoonsgegevens (BRP). Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft hiervoor toestemming gegeven. Alleen bevoegde onderzoekmedewerkers hebben toegang tot uw gegevens. Indien u niet deelneemt aan de studie, zullen wij uw gegevens weer vernietigen.

Deelname aan de studie kost niets voor u. Wij betalen de onderzoeken die nodig zijn voor de studie. Dit zijn de CT-scans waarvoor we u zullen uitnodigen. Hier hoeft u dus niets voor te betalen en dit gaat ook niet via uw zorgverzekering. U kunt uw reiskosten vergoed krijgen.

Bij ongeveer 8 van 100 deelnemers worden op de CT-scan afwijkingen gevonden die verder moeten worden onderzocht door een longarts. Dan valt dit niet meer onder de 4-IN-THE-LUNG-RUN studie. Op het moment dat u bij de longarts komt valt dit onder de ziek­tekostenverzekering. Dit is ook zo geregeld bij andere bevolkingsonderzoeken in Nederland. Het kan dan zijn dat de onderzoeken die een longarts dan nodig vindt eerst (deels) van uw eigen risico af gaan. Voor sommige medicijnen geldt ook een eigen bijdrage. 

In Nederland zijn er momenteel drie screeningcentra met een vergunning voor het uitvoeren van het CT-onderzoek voor deze studie. Deze zijn: het AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek in Amsterdam, Link2Care Clinics in Bilthoven en het Nij Smellinghe Ziekenhuis in Drachten. Als u per brief bent uitgenodigd voor het onderzoek, wordt u automatisch uitgenodigd voor het dichtstbijzijnde screeningscentrum.

Als u zich zonder uitnodiging inschrijft, kunt u uw CT scan alleen in de Link2Care Clinics in Bilthoven (Utrecht) laten doen.

De uitslag van het onderzoek

Er zijn drie mogelijke uitslagen: Negatief, positief en twijfelachtig. 

Wat is een negatieve screeningsuitslag

Deze uitslag betekent dat er op de CT-scan niets is gevonden dat wijst op longkanker. Deze uitslag komt het vaakst voor. Ongeveer 82 van de 100 mensen zal een negatief test-resultaat krijgen.  Een negatief resultaat bij de eerste scan betekent dat u opnieuw wordt uitgenodigd voor een CT-scan totdat u alle geplande CT-scans heeft gehad. Wanneer uw volgende CT-scan is, hangt af van de studiegroep waarin u bent ingeloot. 

Wat is een positieve screeningsuitslag

Op de CT-scan worden afwijkingen in de longen gevonden, waarbij aan longkanker wordt gedacht. Extra onderzoek door de longarts is nodig om te bepalen of het echt om longkanker gaat. Welke onderzoeken eventueel nodig zijn, hangt af van de grootte en locatie van de afwijking. De longarts zal dat met u overleggen als u wordt doorgestuurd. 

Ongeveer 8 op de 100 mensen krijgen een positieve uitslag. Niet alle mensen hebben dan daadwerkelijk longkanker. Van elke 2 personen die worden doorgestuurd naar de longarts, heeft 1 persoon daadwerkelijk longkanker. Als er sprake blijkt te zijn van longkanker, dan zal de longarts de behandelopties doornemen.

Wat is een twijfelachtige screeningsuitslag

Op de CT-scan zijn wat kleine afwijkingen in de longen gezien, die niet direct wijzen op longkanker, maar waarbij twijfel bestaat. Vaak is dit een ontsteking of een litteken. Voor de zekerheid wordt een extra CT-scan gemaakt na ongeveer 3 maanden. Ongeveer 10 op de 100 deelnemers krijgt een herhaal CT-scan. Dit is niet hetzelfde als een verwijzing naar de longarts. Met een herhaal CT-scan is het mogelijk om de twee CT-scans met elkaar te vergelijken. De snelheid waarmee het vlekje groeit kan zo worden gemeten.

Een vlekje dat dan niet of nauwelijks is gegroeid heeft verder geen behandeling nodig. Dan volgt een negatieve uitslag. Een vlekje dat snel groeit is meer verdacht. Dan volgt alsnog een positieve uitslag

U krijgt de uitslagen van uw onderzoek binnen 3 weken. Heeft u na 3 weken nog niets gehoord, neem dan contact op met het onderzoeksteam via het contactformulier of 4.in.the.lung.run@erasmusmc.nl. Onze medewerker zal dan kijken waarom u nog geen uitslag heeft ontvangen.

Heeft u een vraag over 4-In-The-Lung-Run die u liever niet aan de onderzoekers wilt stellen? Dan kunt u bellen of mailen met een onafhankelijke arts, Prof. Dr. Agnes van der Heide.

Telefoon: 010-7043719

E-mail: a.vanderheide@erasmusmc.nl 

Het duurt nog wel even voor de eerste resultaten bekend zijn. Als die er zijn, zullen we u daar over informeren. Over uw persoonlijke uitslagen van het CT scan onderzoek wordt u natuurlijk altijd geïnformeerd.

Als u een hoog risico op longkanker loopt, maken wij opnames van uw longen met hulp van en CT-scanner. Door afbeeldingen van uw longen te maken, kunnen wij kijken of er bij u vlekjes in de longen zijn die op longkanker wijzen.  Daardoor kunnen wij longkanker vaker in een vroeg stadium vinden. In een vroeg stadium zijn er vaak meer mogelijkheden om longkanker te behandelen. Zonder screening wordt longkanker meestal in een laat stadium ontdekt. Weinig mensen kunnen dan nog goed behandeld worden. 

Door mee te doen aan het proefbevolkingsonderzoek levert u een belangrijke bijdrage aan de kennis over de vroege opsporing van longkanker en de verbetering van de gezondheidszorg.

• Vroege opsporing van longkanker geeft minder risico (ongeveer 24%) om aan longkanker te overlijden.
• Behandeling van longkanker in een vroeg stadium heeft een betere prognose.
• Als de longkanker vroeg wordt ontdekt, is de behandeling vaak minder ingrijpend.
• De CT scan is pijnloos en binnen 10 minuten klaar. Er wordt geen vloeistof ingespoten.

• U kunt zich ongerust maken of anstig zijn als u wordt onderzocht of wacht op de uitslag.
• Het kan zijn dat na extra onderzoeken blijkt dat u toch geen longkanker heeft.
• Een CT scan gebruikt röntgenstraling.
• Er kan longkanker worden gevonden, die zo snel groeit dat behandeling niet meer mogelijk is.
• Er kan longkanker worden gevonden, die zo langzaam groeit dat u er geen last van zou hebben gekregen tijdens uw leven.

Screening op longkanker is vooral zinvol bij mensen die een hoog risico lopen om longkanker te krijgen. Longkanker komt vooral voor bij mensen die in hun leven langere tijd hebben gerookt. Bent u tussen 60 en 79? Heeft u bijvoorbeeld 25 jaar lang minstens 1 pakje per dag gerookt? Of misschien 15 jaar minstens 2 pakjes? En als u bent gestopt met roken, ben u dan gestopt na 2005? Dan komt u waarschijnlijk in aanmerking voor de studie. Twijfelt u of u mogelijk in aanmerking komt, dat kunt u ook online een zelftest invullen om te kijken of u mogelijk in aanmerking komt voor deelname aan de studie.

Dan verwachten we dat u een kleiner risico op longkanker heeft en mogelijk meer nadelen zult ervaren dan voordelen. Dan is screening op dit moment voor u minder of niet zinvol. Dit betekent niet dat u geen longkanker kunt krijgen. Gaat u daarom bij klachten die kunnen wijzen op longkanker altijd naar uw huisarts.

Wilt u liever een onderzoeksmedewerker spreken, neem gerust contact met ons op via het contactformulier of 4.in.the.lung.run@erasmusmc.nl. U kunt ook bellen naar de gratis helpdesk van I&O Research: 0800-0191. 

Een bevolkingsonderzoek is het onderzoeken van een grote groep mensen op de aanwezigheid van een ziekte. Belangrijk is dat het een onderzoek is waarbij een relatief kleine groep grote voordelen kan hebben, terwijl een relatief grote groep mogelijk kleinere nadelen heeft. Belangrijke mogelijke voordelen is dat er minder sterfte is aan longkanker en dat meer behandelingen relatief minder ingrijpend zijn. Daar tegenover staat dat de screening gepaard gaat met de blootstelling aan een geringe hoeveelheid röntgenstraling. Ook kan deelname voor angst/onzekerheid zorgen tijdens het scannen en het wachten op de uitslag. Ook kan het voorkomen dat er wel een afwijking wordt gezien, maar dat dit na aanvullend onderzoek geen longkanker blijkt te zijn (fout-positieve uitslag). Het is erg belangrijk dat de voordelen duidelijk opwegen tegen de nadelen: de zogenoemde nut-risico verhouding. Dit staat ook omschreven in de Wet op het Bevolkingsonderzoek.

Het is daarbij belangrijk dat we goed weten bij wie een (sterk) verhoogd risico heeft op de ziekte. Het rookgedrag is een belangrijk onderdeel van het bepalen van het risico op longkanker. Ongeveer 80-90% van de longkankers is gerelateerd aan het rookverleden. Belangrijk hierbij is dat zeker de helft van de mensen met een hoog risico al zijn gestopt met roken. Het risico blijft echter nog lange tijd hoog.  Factoren als meeroken en luchtvervuiling/ blootstelling aan chemische stoffen verhogen het risico op longkanker, maar we zijn op dit moment nog niet goed in staat om te bepalen wanneer iemand op basis van deze factoren een zodanig hoog risico op longkanker heeft dat screening zinvol kan zijn.  Deze factoren worden wel meegenomen in analyses en zodra dit soort factoren kunnen worden meegenomen, zal dat zeker worden gedaan. Tot die tijd is het belangrijk om als er sprake is van bijvoorbeeld langdurig meeroken of blootstelling aan vervuilde lucht alert te zijn op klachten die kunnen wijzen op longkanker. 

De uitnodiging is alleen geldig voor degene aan wie de brief gericht is. Het is daarom niet mogelijk om iemand anders in uw plaats te sturen. Bij het maken van de CT-scan zal worden gecontroleerd of de juiste persoon zich heeft gemeld.

We vinden het belangrijk dat uw huisarts op de hoogte is van uw gezondheid. Ook zijn wij het wettelijk verplicht om deze gegevens door te geven aan uw huisarts.

We gebruiken alle onderzoeksgegevens (de uitslagen, uw antwoorden op de vragenlijst en opgevraagde ge­gevens) alleen voor het 4-In-The-Lung-Run-onderzoek. We zorgen dat onderzoekers niet weten van wie die ge­gevens zijn. Dit doen we door uw persoonsgegevens (naam, adres en geboortedatum) te koppelen aan een unieke code: uw studienummer. De onderzoekers zien alleen de code en zullen uw naam dus ook niet gebruiken in artikelen of rap­porten die zij schrijven. Er worden ook géén gegevens van u doorgegevens aan derden, zoals bijvoorbeeld uw zorgverzekeraar.

Sommige medewerkers kunnen wél uw naam en adres inzien. Dit is nodig om u uit te kunnen nodigen voor de onderzoeken of de uitslagen door te kunnen geven. Deze medewerkers houden zich aan de regels van de Wet Bescherming Persoonsgegevens en het Privacy Reglement van het Erasmus MC.

Alle mensen uit een bepaalde leeftijdsgroep in een aantal gemeenten zijn uitgenodigd, vandaar dat ook deze mensen een uitnodiging hebben ontvangen. Juridisch gezien is het echter niet mogelijk om onder gelijke voorwaarden als bij wilsbekwame personen een wetenschappelijk onderzoek te doen. Als er sprake is van wilsonbekwaamheid kan een aangeschrevene in principe niet meedoen aan 4-In-The-Lung-Run. Bij vragen kunnen de wettelijk vertegenwoordigers contact met het onderzoeksteam opnemen.

Wij vinden het belangrijk dat uw huisarts op de hoogte is van uw uitslagen zodat de huisarts alle relevante informatie over uw gezondheid heeft. Wij zijn wettelijk ook verplicht deze gegevens aan uw huisarts door te geven. Daarnaast sturen wij de uitslagen aan de longarts en andere relevante zorgverleners, zoals een rookstop coach, zodat deze zorgverleners de informatie hebben die zij voor de behandeling nodig hebben. Het betreft dan enkel de resultaten van de screening (CT scan).

In Nederland wordt nauwkeurig bijgehouden wie longkanker krijgt en welke behandeling wordt gegeven. Dit gebeurt bij de Nederlandse Kankerregistratie/PALGA. Met 4-IN-THE-LUNG-RUN onderzoeken we of het veilig genoeg is om bij bepaalde groepen mensen met een hoog risico op longkanker toch minder vaak te screenen. Door gebruik te maken van de Nederlandse registratiesystemen, krijgen we goede data voor alle deelnemers. Dit is erg belangrijk om tot een juiste conclusie te kunnen komen.

Wij willen kijken of wij de aantal CT onderzoeken kunnen reduceren bij mensen waarbij op de eerste CT-scan geen aanwijzingen voor longkanker worden gevonden. Daarvoor moeten wij voor alle deelnemers weten hoeveel mensen longkanker krijgen en in welk stadium de longkanker is als het wordt ontdekt. Ook willen we graag weten hoeveel mensen er uiteindelijk toch overlijden aan longkanker. Ziekenhuizen registreren meestal wie er opgenomen is geweest en waarvoor. Door deze gegevens op te vragen, weten we precies hoe vaak longkanker voorkomt en hoeveel personen daarvoor in het ziekenhuis behandeld moeten worden. Het is belangrijk dat wij hierover heel precieze informatie hebben. Pas dan kunnen we zeggen of het zinvol is om de hoeveelheid van CT-scan onderzoeken te verlagen.

Het kan zijn dat we onvoldoende informatie hebben wanneer iemand is verwezen naar de longarts voor verder onderzoek. Bij ongeveer de helft van deze mensen wordt er longkanker vastgesteld. Bij de andere helft wordt er géén longkanker vastgesteld. Via uw huisarts, longarts of andere zorgverlener, kunnen we achterhalen welke onderzoeken en behandelingen zijn gegeven. We zullen altijd alleen maar vragen om gegevens die te maken hebben met het onderzoek. Overige gegevens kunnen en mogen wij niet opvragen. Indien u zelf wilt dat uw gegevens van het onderzoek worden doorgestuurd naar uw behandelend arts, zullen wij altijd eerst om uw schriftelijke toestemming vragen.

De Basisregistratie Personen heette vroeger Gemeentelijke Basis Administratie. In de Basisregistratie Personen staan gegevens van u opgeslagen, zoals uw naam, adres, geboortedatum enzovoorts. Deze gegevens worden bijvoorbeeld ook door de overheid gebruikt om u brieven te kunnen sturen. Wij hebben een streng proces moeten volgen waarbij wij toestemming hebben moeten vragen en uit hebben moeten leggen waarom we de gegevens nodig hebben. Uiteraard krijgen wij maar een beperkt aantal gegevens uit de Basisregistratie Personen. Wij krijgen uit de Basisregistratie Personen enkel uw gegevens te zien die nodig zijn om te controleren of u de persoon bent naar wie we een brief willen sturen (naam, geboortedatum en geslacht). Ook krijgen we de gegevens die nodig zijn om u te bereiken (naam, adres, postcode en woonplaats). Uiteraard krijgen we deze informatie alleen voor de tijd dat de studie loopt. Daarna mogen we deze gegevens niet meer gebruiken.

Bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) wordt na het overlijden voor elke persoon de doodsoorzaak vastgelegd. Deze doodsoorzaak wordt vastgelegd via een code die internationaal wordt gebruikt.  We zullen aan het einde van de studie bij het Centraal Bureau voor de Statistiek de code van de doodsoorzaak opvragen van personen waarvan we weten dat ze zijn overleden.

Bent u de toestemmingsverklaring kwijt?  Neem contact op met het onderzoeksteam via het contactformulier of via 4.in.the.lung.run@erasmusmc.nl.

U kunt ook bellen naar de gratis helpdesk van I&O Research: 0800-0191.